ŞEMA ÖYKÜLERİ

Erken yaşlardan itibaren psikolojiyle hep ilgiliydim. ‘Bu alana ilgisi olanlar duygusal istismara açık yetiştirilmiş ve insan dünyasını anlamlandırma telaşında olanlardır’ genellemesine uygun olarak, yaraları görerek ve yarayla barışık yaşama peşine düşerek kendime bir anlam dünyası kurgulamaya çalıştım. Karşılaştığım her ekolü ve metodu kendi psişik dünyamı olduğu kadar etrafımı algılayabilmek için alanda uzman mentörlere danışarak kullandım. Elbette her yöntemin kendine uygun yeri ve zamanı olduğu kadar değeri de var. Ancak psikanaliz bana ne kadar kaderci gelip umutsuzluk aşıladıysa, şema terapi de bir o kadar insanın iradesi dışında başına gelenleri ve değişmez görünen ben’ini şekillendirme açısından o kadar işlevsel geldi. Farkında bile olmadan yaşama ve yaşamıma kattıklarımı anlayıp keşfetmeme olduğu kadar, insanların anlam veremediğim davranışlarına bir neden bulmama da yardımcı oldu. Bu sadece kişisel ve duygusal yorumum, çünkü bu alanın uzmanı değilim. Ama yine de anlatacak hikayelerim var.

Şema Öyküleri, birbirinin içine geçmiş şemaların benliğe ve hayata yansımalarının hem sınırlayıcı ve uyum bozucu etkilerine hem de insanın mantık ve matematik hesabından öte başka bir kimyayla davranıp farkında olmaksızın hayatın tek düzeliğini afallatmasına yer veriyor.

 Uyum Bozucu Şemalarımız-Bazen hiç beklemediğimiz bir anda agresifleşiriz ya da parkta annesini kaybetmiş küçük bir çocuk gibi terk edilmiş hissederiz kendimizi. Mantık süzgecinden asla onay almayacak ilişkilerimiz olur, nasıl ve neden başladığını bile anlamadan hüsranla biten. Başkaları yanılıyordur işte bizi bir türlü anlamıyorlardır. Ne yapsak başarılı ve tatminkar hissedemeyiz bazen kendimizi. Hayatın üstesinden gelemeyecek kadar zayıf ve aptal hissettiğimiz anlarımız da olur. Kimimiz denetimsizce haz arar, kimimiz de onay. Yetişkin gibi davranamadığımız davranışlarımızın ardında yatan uyum bozucu şemalarımız gün gelir kemikleşip güçlü kişilik örüntülerimiz olup, hayatımıza yön verir.

Şemalar, hayatı anlamlandırmak için kullandığımız bilgi kalıplarımızdır. Bebeklikten itibaren dış dünyadan aldığımız bilgileri kategorize edip işleyebilmek için şemalara ihtiyaç duyarız. Zamanla bu kategorilere yeni deneyimler ekler ve yeni şeyler öğreniriz.

Şemaların bir kısmı kendimize ilişkin, biz kısmı da diğer insanlarla ilgili duygu, düşünce, inanç ve bedensel duyguları içerir. Hayata ve kendimize baktığımız bu filtreler, bazen hayatımızı kolaylaştıracağına uyumumuzu bozan ve bizi zora sokan kökleşmiş inançlara dönüşür. Uyum bozucu şemalar öyle köklü ve yerleşik olurlar ki, hayatımızı zora sokan bu bakış açılarını değiştirmek aklımızdan bile geçmez. Çünkü sanki biz hep öyleyizdir ve bu olduğumuz halimiz de çok doğaldır bize göre. İşte bu yüzden de uyum bozucu şemalar fark edildiğinde önce illaki güçlü bir direnç gösterilir. Oysa çocukluk döneminde hayatta kalabilmek için birer savunma mekanizması olarak kullandığımız bu filtreler artık yetişkin hayatımızın tüm insicamını bozmaya yetiyordur.

Bilişsel davranışçı ekolden gelişen Şema Terapi’ye ve uyum bozucu şemalara bir göz atmak isterseniz Jeffrey Young’ın ‘Hayatı Yeniden Keşfedin’ kitabından derli toplu bilgilere ulaşabilirsiniz.

1-Terk Edilme Şeması

2- Duygusal Yoksunluk Şeması

3-Yüksek Standartlar Şeması

4-Haklılık Şeması

5- Başarısızlık Şeması

6- Sosyal İzolasyon Şeması

7- Bağımlılık Şeması

8-Kuşkuculuk Şeması

9-Kusurluluk Şeması

10-Boyun Eğicilik Şeması

11-Dayanıksızlık Şeması

12-Kendini Feda Şeması

13- Onay Arayıcılık Şeması

14- Reddetme Şeması

15- Cezalandırıcılık Şeması

16- Yetersiz Özdenetim Şeması

17- Karamsarlık Şeması

18-Duyguları Bastırma Şeması